ŻYCIE DUCHOWE
Kościół luterański będąc częścią chrześcijańskiego Kościoła Zachodniego w celu określenia dat świąt używa kalendarza gregoriańskiego. Życie ewangelików mocno związane jest z rokiem kościelnym (chrześcijańskim podziałem czasu, ustanowionym przez Kościół). Luteranie, podobnie jak chrześcijanie na całej ziemi, obchodzą najważniejsze święta związane z życiem i działaniem Jezusa Chrystusa. Rok kościelny dzieli się na dwa okresy: półrocze Pana (świąteczne) i półrocze Kościoła (bezświąteczne).
Półrocze Pana rozpoczyna się wraz z 1. Niedzielą Adwentu i trwa do Święta Trójcy Świętej. Obejmuje trzy okresy świąteczne:
§ Bożego Narodzenia (Adwent, Czas Narodzenia Pańskiego i Epifanię);
§ Wielkanocy (niedziele przedpostne, czas pasyjny rozpoczynający się od Środy Popielcowej, z Wielkim Tygodniem, którego punktem kulminacyjnym jest Wielki Piątek, najważniejsze dla ewangelików święto roku kościelnego, Wielkanoc, Wniebowstąpienie Pańskie);
§ Zesłania Ducha Świętego (Zesłanie Ducha Świętego, Święto Trójcy Świętej).
Półrocze Kościoła obejmuje do 27. niedziel zwanych Niedzielami po Trójcy Świętej (trzy ostatnie poświęcone są eschatologii, zatem sprawom ostatecznym, rzeczom przyszłym i wieczności). W tym półroczu obchodzi się między innymi: Dziękczynne Święto Żniw, Pamiątkę Umarłych, Niedzielę Wieczności), a także święta o charakterze lokalnym, jak pamiątkę poświęcenia danego kościoła.
W kościele luterańskim kładzie się ogromny nacisk na znaczenie przeżywania nabożeństwowej społeczności ludzi wierzących. Wielu ewangelików, zwłaszcza w diasporze, musi niejednokrotnie pokonywać dziesiątki kilometrów, by wziąć udział w luterańskim nabożeństwie. W tym celu wstają wczesnym rankiem i powracają do swych domów późnymi wieczorami wzbogaceni duchowo. Nie do wszystkich miejscowości, w których znajdują się ewangelickie kościoły, duchowni są w stanie dotrzeć każdej niedzieli. Wówczas odbywają się tzw. nabożeństwa lektorskie prowadzone przez świeckich członków parafii. Liturgiczne przeżywanie ma miejsce nie tylko w kościołach i kaplicach, ale także w zaciszu domowym, gdzie niejednokrotnie pielęgnowany bywa zwyczaj odprawiania nabożeństw domowych (wspólny śpiew, lektura Słowa Bożego, modlitwy – w takich nabożeństwach wykorzystuje się postylle, czyli zbiory kazań, modlitewniki i śpiewniki). W okresach prześladowań ta forma przeżywania liturgicznego stanowiła o przetrwaniu luteranizmu na niejednym terenie w Polsce i Europie.
Budynek kościelny daje wiernym sposobność szczególnego przeżywania spotkania z Bogiem w Jego Słowie. Ksiądz dr Marcin Luter, poświęcając pierwszy, wzniesiony w czasach Reformacji kościół w Torgawie, określił ewangelickie pojmowanie tego szczególnego miejsca, powiadając: “Aby się tu nic nie działo, jak tylko, aby nasz kochany Pan sam z nami rozmawiał przez swoje święte Słowo, a my, abyśmy z Nim rozmawiali przez modlitwy i pieśni pochwalne”. Wypowiedziana zasada miała wpływ na sztukę sakralną, wystrój wnętrza, charakteryzujący się prostotą i rezygnacją ze zbędnych ozdób. Oczywiście w zależności od epoki, w jakiej kościoły były budowane, znajdziemy odstępstwa od tej zasady, jak w przypadku kościołów pokoju w Świdnicy i Jaworze. O uświęceniu danego miejsca decyduje przekazywanie i słuchanie Słowa Bożego. W każdym kościele napotkamy na ołtarz, na którym przygotowywany jest Sakrament Ołtarza i ambonę, z której zwiastowane jest Słowo Boże. Na ołtarzu znajduje się krzyż oraz otwarta Biblia, a także świece. Po przeciwnej stronie ambony znajduje się chrzcielnica. W wystroju kościołów pozostały obrazy, rzeźby, witraże. Znaczącą rolę pełnią także organy. Czasy Reformacji przyczyniły się do bujnego rozwoju muzyki kościelnej, śpiewu i pieśni.
Strój duchownego jest zaliczany do spraw i rzeczy, które nie wpływają na istotę i naukę Kościoła oraz na zbawienie człowieka. W luteranizmie możemy napotkać na różnorodność strojów liturgicznych, najczęściej używanym jest czarna toga z białymi befkami, uzupełniana w pewnych regionach białą komżą (śląską albą), sporadycznie spotyka się białą lub kremową albę ze stułami w odpowiednim kolorze liturgicznym. Insygnium urzędu biskupiego jest krzyż na łańcuchu zawieszony na szyi.
Podstawą porządku nabożeństwa są wzorce wczesnochrześcijańskie. Dokonując reformy nabożeństwa Luter usunął z niego wszystko, co brzmiało jak ofiara. Nawet, jeśli w pewnych krajach nadal używa się terminu msza w odniesieniu do nabożeństwa ewangelickiego, to nigdy nie jest ono bezkrwawym powtórzeniem ofiary Jezusa Chrystusa składanej Bogu. Nabożeństwa są odprawiane w języku narodowym. Na liturgię nabożeństwa składa się Liturgia Słowa i Liturgia Sakramentu Ołtarza. Oprócz nabożeństw niedzielnych i świątecznych odprawiane są nabożeństwa tygodniowe oraz prowadzona jest szczególna forma nabożeństwa przeznaczona dla dzieci, zwana szkółką niedzielną. Dzieci wspólnie ze swymi bliskimi uczestniczą w liturgii wstępnej, po czym udają się na własne zajęcia, gdzie wykład Słowa Bożego jest im przekazywany w zrozumiałej dla nich formie.
W Kościele luterańskim chrzci się dzieci na podstawie Mk 10,13–16. Chrzest jest początkiem drogi w wierze. Stąd też Kościół nie zapomina o nauczaniu kościelnym, które odbywa się w ramach szkolnictwa powszechnego. Obejmuje dzieci w wieku przedszkolnym, uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i szkół średnich. Nauka religii prowadzona jest w szkołach bądź w punktach katechetycznych. Uczniowie kształcą się z nowoczesnych podręczników wprowadzonych w ostatnich latach. W 15. roku życia młodego człowieka ma miejsce akt konfirmacji, czyli świadomego potwierdzenia wyznania wiary, które rodzice i rodzice chrzestni złożyli w dniu Chrztu Świętego. Od tego momentu młodzi ewangelicy przyjęci są do grona pełnoprawnych członków Kościoła. Mogą zostać rodzicami chrzestnymi, przystępować do sakramentu Komunii Świętej, a osiągając stosowny wiek zawierać związki małżeńskie oraz otrzymać czynne i bierne prawo wyborcze.
Młodzi luteranie mają szeroką paletę możliwości spotykania się i wymiany doświadczeń związanych ze swym życiem duchowym. Organizuje się dla nich zebrania młodzieży, zjazdy diecezjalne, ogólnopolskie spotkania (Ogólnopolski Zjazd Młodzieży odbywa się każdego roku jesienią), spotkania o charakterze artystycznym (Przeglądy Twórczości Ewangelickiej, Festiwale dla dzieci), sportowym (Ewangelickie Olimpiady Młodzieżowe – letnie i zimowe). Luterańska młodzież bierze aktywny udział w obozach młodzieżowych, zarówno w kraju, jak i poza jego granicami.
Dla osób, które zawarły związki małżeńskie (małżeństwo zawarte w kościele może mieć skutki prawne) organizuje się specjalne spotkania, podczas których dochodzi do wymiany zebranych doświadczeń. Spotkania takie niejednokrotnie obejmują także całe rodziny. Paleta spotkań parafialnych jest przebogata. Są one adresowane do różnych grup wiekowych (spotkania studentów, pań, mężczyzn, starszych członków parafii), do osób o różnych zainteresowaniach. Parafie organizują także godziny biblijne, podczas których rozważane i dyskutowane jest Słowo Boże. Szeroko rozwinięta jest działalność chórowa. W niektórych parafiach istnieje po kilka chórów i zespołów młodzieżowych. Śpiewacy w różnym wieku gromadzą się, by śpiewać na Bożą chwałę. Chórzyści mogą spotykać się na diecezjalnych zjazdach chórów, które – by każdy chór i zespół mógł zaprezentować jedną pieśń – trwają po kilka godzin. Działalność chórów w czasach komunistycznych była jednym z nielicznych obszarów nieskrępowanych form życia społecznego.
